KANSER VE BESLENME

BÖLÜM 1- KANSER VE BESLENME

Kemoterapiye Bağlı Bulantı ve Kusma Yaşıyorsanız 

Tedavinizin neden olduğu bulantı ve kusma şikâyetlerini azaltmak veya ortadan kaldırmak için günlük beslenmenizde aşağıda sıralanan önerilere uymanız şikâyetlerinizin azalmasına ve yeterli beslenmenizi sağlamanıza yardımcı olacaktır.

• Sabah kalktığınızda yataktan kalkmadan bir iki yudum kızarmış ekmek veya etimek veya yağsız galeta yiyiniz sonrasında 5-10 dakika daha yatakta yatmaya devam ediniz.
• Azar azar ve sık sık besleniniz, günlük öğün sayısını  6-8 öğün şeklinde düzenleyiniz.
• Sıvıları daha çok öğün aralarında tüketiniz, çünkü öğün ile alınan sıvılar bulantınızın artmasına neden olacaktır. Aç karnına sıvı tüketiminden kaçınınız.
• Buz parçaları çiğneyerek ağzınızdaki kötü tadın azalmasını sağlayabilirsiniz, böylece bulantı hissiniz azalacaktır.
• Oda sıcaklığında veya soğuk yiyecek ve içecekleri tercih ediniz (soğuk çorbalar, sandviç, ayran, süt gibi).
• Yağsız, kuru, nişastalı ve tuzlu yiyecekleri tercih ediniz (simit, yağsız peynirli erişte veya makarna, haşlanmış patates, leblebi, etimek gibi).
• Şekerlenmiş kuru zencefil (günde 1-2 küçük parça)  veya  taze ananas tüketmeniz bulantınızı azaltacaktır.
• Nane şekeri veya limonlu şeker çiğneyebilirsiniz.
• Temiz havada doktorunuzun müsaade ettiği ölçüde hafif egzersiz yapabilirsiniz
• Aşırı tatlı, yağlı ve baharatlı yiyecekleri tüketmeyiniz (şerbetli tatlılar, yağda kızartma ve kavurma şeklinde pişirilen yiyecekler, acılı baharat ilave edilmiş yiyecekler).
• Yoğun kokulardan uzak durunuz, mümkünse yemek yapılan ortamda bulunmayınız. Yemek pişirirken grill veya pişirme torbası kullanımı kokuların azalmasını sağlayacaktır.
• Yemek yapımı için aileniz veya arkadaşlarınızdan yardım isteyiniz. Yemek pişerken oluşan kokuları duymadığınızda tüketiminiz daha kolay olacaktır.
• Yoğun bulantınız olduğunda çok sevdiğiniz yiyecekleri tüketmekten kaçınınız. Yaşayacağınız olumsuz bir deneyim sevdiğiniz yiyeceği daha sonra tüketmenizi zorlaştırabilir.
• Yemek yedikten sonra yaklaşık bir saat çift yastıkta yatar pozisyonda dinleniniz.
• Kusma sonrası sıvı kaybınızı önlemek için öğün aralarında sıvı alınız.
• Aşırı kusma var ise kafein içeren içecekleri (kahve ve kolalı içecekler) sınırlandırınız.
• Doktorunuzun ve hemşirenizin önerdiği şekilde gargara yapınız.
• Doktorunuzun önerdiği bulantı giderici tedaviyi mutlaka uygulayınız.
• 3 günden uzun süren bulantı ve devamında oluşan kusma şikâyetiniz var ise mutlaka doktorunuz ile görüşünüz.

Kemoterapi ve Radyoterapiye Bağlı İştahsızlık Yaşıyorsanız

Tedavinizin neden olduğu iştahsızlık durumunu azaltmak veya ortadan kaldırmak için günlük beslenmenizde aşağıda sıralanan önerilere uymanız yeterli beslenmenizi sağlamanıza yardımcı olacaktır.

• Güne mutlaka erken başlayınız ve kahvaltı öğününü kesinlikle atlamayınız.
• Azar azar ve sık sık besleniniz, günlük öğün sayısını  5-6 öğün şeklinde düzenleyiniz.
• Su ve sulu yiyecek ve içecekleri yemeklerden hemen önce ve yemek yerken içmeyiniz.
• Besin değeri yüksek yemekler ve ara öğünleri sıklıkla tüketmeye çalışınız. Örneğin; yumurta ile terbiye edilmiş veya kıyma- sebze ilave edilmiş çorbalar, etli yemekler, krep, bol peynirli sandviç veya tost, omlet, fırında makarna, muzlu süt, dondurma ve dondurma ilave edilmiş meyve salataları, ayrıca sütlü tatlıları hazırlarken süt tozu ilave ederek protein açısından daha zengin bir tatlı yapmak veya muhallebiye yumurta ilave ederek protein değerinin arttırılması vb.)
• Sevdiğiniz yiyecekleri protein ve enerji yönünden zenginleştirmeye çalışınız. Çorba çeşitlerini terbiyeli çorbalardan seçiniz veya çorbaları nohut, kuru fasulye gibi kuru baklagil ilavesi ile hazırlayınız, sebze yemeklerini küçük köfteler ekleyerek hazırlayınız veya beşamel sos ile sebze öğreten şeklinde hazırlamayı tercih ediniz, sabah kahvaltıda mutlaka yumurta tüketiniz ve yumurtayı her gün farklı şekillerde hazırlayarak daha keyifli tüketmeye çalışınız. Peyniri çorba ve et yemeklerinde ilave olarak kullanınız. İçecek olarak süt ve ayranı tercih ediniz, kahvenizi mutlaka süt ilaveli tüketiniz veya tamamen süt ile hazırlayınız.
• Ana ve ara öğünleri hoş bir atmosferde tüketmeye özen gösteriniz. Mümkünse sevdiğiniz kişilerle veya sevdiğiniz bir programı izlerken yemek yiyiniz.
• Dolgunluk ve şişkinlik hissini azaltmak için enerji yoğunluğu yüksek içecekler öğün aralarında tüketilmelidir. Örneğin; ayran, cacık, süt, meyveli süt gibi.
• İştahı arttırmak için doktorunuzun izin verdiği ölçüde hafif egzersiz deneyebilirsiniz.
• Kendinizi iyi hissettiğiniz zaman dilimlerinden yeterli beslenmenizi sağlamak için yararlanmaya çalışınız. Örneğin; kahvaltı genellikle günün en iyi öğünüdür bu nedenle kahvaltı öğününüzü zamanında ve özenle yapınız kesinlikle geçiştirmeyiniz.
• Beslenme düzeninizi takip etmek için beslenme günlüğü tutmayı deneyiniz. Bu günlüğe yediğiniz yiyecek ve içecekleri miktarlarını da belirterek  kaydediniz. Yediğiniz yiyeceğin yanına bu öğünü tüketirken yaşadığınız duyguyu yazmak daha sonraki günler için faydalı ipuçları oluşturmanıza yardım edecektir. Haftada bir kez aynı kıyafetler ve mümkünse aynı tartıda tartılarak ağırlık takibinizi beslenme günlüğünüze kaydediniz. Devam eden ağırlık kaybınız var ise mutlaka doktorunuz ve diyetisyeniniz ile paylaşarak size özel önerilerini isteyiniz.

Yazan: Uzm. Dyt. Dilşat Baş

 

BÖLÜM 2- SIK SORULAN SORULAR

 

 

SORU 1: Koruyucu kemoterapi (paclitaxel/taxol) a basladığımda iştahım açıldı ve kilo almaya başladım (60 kilo ile başlamıştım 6 haftada 6 kilo almışım) normal mi? İlaçla mı ilgili? Tedavi bitince normal kiloma nasıl dönerim? Teşekkürler.

 

YANIT 1: Meme kanseri hastalarında sıklıkla karşılaştığımız bir durum. Özellikle kilo artışı ile birlikte vücut yağ oranınızın artması nüks riskini arttıran faktörler arasındadır, bu nedenle ağırlık artışını istemiyoruz.

NE YAPMALIYIM? sorusunun yanıtı şu: Acil olarak tedavi gördüğünüz hastanede doktorunuzdan alacağınız bir yönlendirme fişi ile diyet polikliniğine başvurmalısınız. Diyetisyeninizden sağlıklı beslenme ve kilo kontrolü ile ilgili bilgi almalısınız ve size uygun beslenme planınızı öğrenmelisiniz. Tedavi süresince hızlı bir zayıflama programı yerine kontrollü bir beslenme planı sizin için daha uygun olacaktır. Çoğunlukla başlangıçta ağırlık artışını durdurmak ve devamında vücut yağ oranını azaltacak şekilde beslenme planı oluşturmak faydalı olmaktadır. Diyetisyeniniz ile düzenli görüşmeler yapmak ve bu görüşmelerde öğrendiklerinizi yaşam biçimi haline getirmek beslenme programınıza uyumunuzu arttıracak ve hedef ağırlığa ulaşmanızı kolaylaştıracaktır.

 

 

SORU 2: Benim kardeşim lenfoma çok iyi beslenmesi lazım. Özellikle önereceğiniz bir besin var mı?

 

YANIT 2: Özel bir besin yok.

Öncelikle tanı konulduğu andan itibaren tedavi gördüğünüz hastanede doktorunuzdan alacağınız yönlendirme fişi ile diyetisyeninize başvurunuz. Diyetisyene gitmek için beslenme sorununuzun olmasına gerek yok. Kanser tanısı almış her hastanın tedavisi süresince beslenme güçlükleri olabilir. En önemlisi de kendisi için uygun olan sağlıklı beslenme modelini mutlaka öğrenmelidir. Daha önce “sihirli besin yok ancak sihirli ağırlık var” diye bir yazı yazmıştım o yazıyı lütfen okuyun. Bilimsel veriler gösteriyor ki biz hastalarımızın yarısını yetersiz beslenme (malnütrisyon) den kaybediyoruz. Bu sebeple sağlıklı ağırlığı korumak ve tedavi süresince yaşanan beslenme güçlüklerine doğru zamanda doğru şekilde müdahale etmek çok önemli. Bunu sağlayabilmenizin tek yolu tedavi gördüğünüz hastanede diyetisyeninizin olması ve onunla sıkı temas içerisinde olmanız nasıl doktorunuza düzenli gidiyorsanız diyetisyeninize de aynı şekilde gitmeniz gerekmektedir.

https://kanserledans.org/2014/06/kanser-ve-sihirli-agirlik-uzm-diyetisyen-dilsat-bas/

 

 

 

SORU3: Merhabalar… Kemoterapi döneminde nar ve çekirdekli üzüm ekstresinin olumlu ya da olumsuz etkilerini merak ediyorum. Mesela greyfurtun ilacın etkileşimini azalttığını danışmanım söylemişti. Çekirdekli üzüm ekstresini trombositlerimi arttırmak için kullanıyordum fakat bir yerlerde kesinlikle kullanılmaması gerektiğini okudum, bilgi kirliliği var bu konuda. Nar – nar kabuğuyla yapılan çay ve çekirdekli üzüm ekstresini kullandığım için nüksetme olabilir mi?(yaygın non hodking lenfoma)

 

 

YANIT 3:

Bazı yiyecekler vücudumuzda kemoterapi ilaçlarının kullandığı yolağı izleyerek metabolize olurlar bu nedenle ilacınızın etkinliğini değiştirirler. Yani tek arabanın gidebileceği dar bir yola iki arabayı aynı anada sürerseniz mutlaka birinin yavaşlamasını ve geride kalmasını sağlarsınız bu da onun gibi bir şey. Doktorunuz ilaç dozunuzu size ne kadar etki vermesini istiyor ise o dozda veriyor ,oysaki bu yiyecekler doktorunuzun planını bozuyor etkiyi değiştiriyor. Bu nedenle kemoterapi sürecinde videoda izlediğiniz yiyecekleri tüketmeyiniz.

SORU4: Yakında kemoterapi alacağım. Mide bulantılarım olduğu için nasıl beslenmem gerekiyor? Meyveyi çiğ olarak yiyebilir miyim yoksa komposto olarak mı tüketmeliyim? Tatlı olarak sütlü tatlı alabilir miyim? Cevap alabilirsem çok sevinirim şimdiden teşekkürler.

 

YANIT 4: Kemoterapi sırasında yaşayabileceğiniz bulantı kusma şikayetleri ile baş etme yollarını aşağıda verdiğim linkten okuyabilirsiniz. İyi yıkanmış meyve yiyebilirsiniz ancak doktorunuz kan değerlerinizin düştüğünü (nötropenik olduğunuzu) söylerse o zaman çiğ sebze ve meyveleri tüketmenizi istemiyoruz tüm sebze ve meyveler iyi pişmiş olarak tüketilmelisiniz.

Sütlü tatlıları tüketebilirsiniz ancak tanınızı yazmamışsınız. Mide ameliyatı(gastrektomi) geçirdiyseniz veya şeker hastalığınız var ise sütlü tatlıları tatlandırıcı ile hazırlayarak tüketmelisiniz. Ayrıca şekerli yiyeceklerin tüketim miktarı her kanser hastası için bireysel değişmektedir o nedenle mutlaka tedavi gördüğünüz hastanede doktorunuzdan alacağınız bir yönlendirme fişi ile diyet polikliniğine başvurunuz. Diyetisyeninizden sağlıklı beslenme konusunda size uygun önerilerini alınız.

SORU 5: Dilşat Hanım, ben triod ca’yım ve atom tedavisi görmekteyim. Tsh değerlerim düşük tutuluyor, hücre yenilenmesi olmasın diye fakat halsizlik, kalp çarpıntısı ve sinirlilik hâli oluyor… Bu rahatsızlıkları en aza indirmek için nasıl bir beslenme tarzı uygulamalıyız? Bizlere ışık tuttuğunuz için şimdiden teşekkürler…

YANIT 5: Atom tedavisi sırasında iyottan fakir diyet uygulanmakta, tedavi gördüğünüz merkezin önerileri doğrultusunda diyetinizi uygulayınız. Oldukça kısıtlı olan bu diyeti uygularken sizin için serbest bırakılan yiyecekleri sık aralıklarla tüketmek faydalı olacaktır. Tedavi gördüğünüz hastanede doktorunuzdan alacağınız bir yönlendirme fişi ile diyet polikliniğine başvurarak iyottan fakir diyet programınız çerçevesinde nasıl sağlıklı bir plan yapacağınız konusunda bilgi alabilirsiniz. Bireysel değerlendirme ve size özgü bir planın oluşturulması için bu son derece önemli.

 

SORU 6: Ben de meme ca hastasıyım. Zaten kilo problemim vardı ama tedaviden sonra daha da kilo aldım yaklaşık 14 kilo gibi. Cerrahi doktorum kilo vermemi istiyor. Hâlâ tamoksifen kullanıyorum. Ama kilo veremiyorum. İnsilün direncim var bir de troitte nodüller varmış. Nasıl beslenmeliyim? kilo vermeyi çok istiyorum.

 

YANIT 6: Mutlaka tedavi gördüğünüz hastanede doktorunuzdan alacağınız bir yönlendirme fişi ile diyet polikliniğine başvurmalısınız. Diyetisyeninizden sağlıklı beslenme ve kilo kontrolü ile ilgili bilgi almalısınız ve size uygun beslenme planınızı öğrenmelisiniz. Zayıflama programında hedefiniz yağ oranınızı normal sınırlar içerisine çekmek olmalıdır.

Zayıflama programınızda başarının yolu

1-Diyetisyeniniz ile düzenli görüşmeniz.

2-Diyetisyeninizin önerilerini uygulamanız.

3-Kararlı olmanız.

4-Acele etmeden, yılmadan kontrollere gelmeniz.

5-Ağırlık kaybı olmayan haftalarda artış olmadığı ve ağırlığınızı koruyabildiğiniz için başarınızı yine de kutlamanız.

6-Hedef ağırlığınızı belirleyerek sabırlı bir şekilde gereklerini yapmanız.

7-Zayıflama programınızın yanında doktorunuzun önerdiği şekilde fiziksel aktiviteyi de yaşamınıza dahil etmeniz son derece önemlidir.

Aşağıda linkini verdiğim videoyu izlemeniz de ayrıca faydalı olacaktır.

 

 

SORU 7: Şeker ne kadar zararlı? Bal vb. doğal şeker kaynaklarından da uzak mıdurmalıyız?

 

YANIT 7: En çok sorulan sorulardan biri ve biz de bu sebeple sizin için aşağıdaki videoyu hazırlamıştık.

Miktar konusu tanı kanser olunca gerçekten bireyselleşiyor çünkü her kanser hastasının yaşadığı beslenme güçlükleri birbirinden farklıdır ve gereksinimler ve öncelikler değişebilmektedir. Bu nedenle size özgü beslenme planını mutlaka tedavi gördüğünüz hastanede doktorunuzdan yönlendirme fişi alarak diyetisyeniniz ile görüşerek öğreniniz.

Eklenmiş şekeri yani masa şekerini ve masa şekeri içeren yiyecek ve içecekleri günlük enerji gereksiniminin  %5 ile %10’u arasında kalacak şekilde kullanması genel öneriler arasındadır. Bu ne demek: Eklenmiş şekeri olabildiğince azaltın ve şekerleme, kurabiye, şerbetli tatlılar ve şekerli içeceklerden uzak durun anlamına geliyor.

Günlük beslenmede eklenmiş şeker (şeker ve şeker içeren yiyeceklerin içerisindeki şeker miktarı;

Kadınlar için 3-6 tatlı kaşığı (15-30 gr şeker)

Erkekler için 4-9 tatlı kaşığı (20-45 gr şeker) olarak önerilmektedir.

 

 

SORU 8: Rahim ağzı ve rahim kanseri konusunda beslenme alternatif tıp alanına giren deneyim ve önerilerinizi beklerim.

 

YANIT 8: Rahim ağzı kanseri için özel bir beslenme şekli yok ancak tanı sonrası tedavi gördüğünüz hastanede doktorunuzun yönlendirmesi ile diyetisyeniniz ile görüşerek hastanız için uygun beslenme planını öğrenebilirsiniz. Ağırlık artışı bu grup hastada sıklıkla yaşadığımız bir durum bu nedenle ağırlık kontrolü ve tedaviye bağlı oluşabilecek beslenme güçlüklerini diyetisyeninizin takibi ile aşmanız kolaylaşacaktır.

Bakınız. Kitapçıklar- Jinekolojik Kanser Hastaları için Beslenme ve Egzersiz